مصاحبه منتشر نشده با روزآنلاين/ مصاحبه با شیوا نظر آهاری

توضیح: این مصاحبه، قرار بود در روزآنلاین انتشار یابد اما به دلایلی نامعلوم، منتشر نشد.
مصاحبه گر- نوشین جعفری
تاريخچه‌ي مختصر درخصوص روند شكل‌گيري "كميته‌ي گزارشگران حقوق بشر"؟
کمیته برای پوشش اخبار حقوق بشر در ایران، در ۱2 اسفند ۱۳۸۴ توسط چند تن از دانشجویان دانشگاه‌های ایران تاسیس شد. این افراد رسالت خود را دفاع از حقوق بشر و گزارشگری معین نمودند.
چطور شد که کلمه دانشجویی را ازنام کمیته حذف کردید؟
مساله خاصی پیش نیامد،هرچند شاید ما باید برای کارمان بیانیه ای میدادیم و توضیحی. اما اینها را بگذارید به حساب کم تجربگی و عدم تمایلمان برای رعایت رسومات خشک سازمانی یا گروهی.
مساله این است که ما زمانی که کمیته را تشکیل دادیم عده ای دانشجو بودیم که قصد داشتیم، فعالیت مستقل حقوق بشری داشته باشیم و به دلیل دانشجو بودنمان، نام " کمیته دانشجویی" را برگزیدیم. البته تا حدودی هم بحث امنیتی در تصمیمان دخیل بود. با این حال وقتی زمان گذشت، یکی یکی فارغ التحصیل شدیم و کمیته هم میخواست به کارش ادامه دهد و ما نیز.
از سوی دیگر توجه به اینکه تاریخ فعالیت کمیته زمان نامحدودی را می طلبد و دوران دانشجویی دوران کوتاهی است، و کسانی که تمایل داشتند برای اضافه شدن به جمع ما، خیلی هایشان دیگر دانشجو نبودند، بنابراین بهترین تصمیم این بود که از سیطره " کلمه" دانشجویی بیرون بیاییم و حالا به کارمان جدی تر نگاه کنیم. حالا دیگر کمیته یک تشکل حقوق بشری است نه یک تشکل دانشجویی با اهداف و آرمان های دانشجویی.
هدف از تأسيس اين كميته چه بوده و تا چه حد به اهدافتان رسيده‌ايد؟
به هر حال ما در جامعه ای زندگی می کنیم، که آگاهی کمی نسبت به مفهموی به نام " حقوق" وجود دارد. آنچه اهمیت دارد این است که وجود جامعه مدنی و حضورتشکل های متعدد که بتوانند در حوزه جامعه مدنی کار کنند، یکی از راههای رسیدن به استانداردهای حقوق بشری است. و یکی از وظایف مهم جامعۀ مدنی تعمیمِ حقوقِ بشر و نظارت بر آن است. این اصل، شاملِ حقوقِ مدنی ـ سیاسی و حقوقِ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، حق برخورداری از توسعه، صلح و محیط زیست می گردد.
کمیته با چنین هدفی تشکیل شد. اول اینکه در ایران، تشکل هایی که بتوانند درعرصه حقوق بشر بدون مرز و خطوط قرمز فعالیت کنند، زیاد وجود ندارند. بنابراین حضور کمیته در چینن شرایطی غنیمیتی بود برای صداهایی که به دلیل اعمال محدودیت، هیچ گاه شنیده نمی شدند.
چراکه به هر حال، تشکل های رسمی تر ناچارند، در چارچوب مشخص و دیکته شده ای فعالیت نمایند و چنین محدودیتی برای کار کمیته وجود ندارد و ما هم به هیچ عنوان زیر بار آن نمی رویم.
ما در اهدافمان چهارمورد را ذکر کردیم. گزارش دهی در مورد موارد نقض حقوق بشر؛ تلاش برای عمومی کردن گفتمان حقوق بشر، تلاش برای ایجاد بستری مناسبت در جهت جلب توجه دستگاه حاکم نسبت به عواقب وخیم نقض حقوق بشر وتلاش در جهت جلوگیری از نقض مستمر حقوق بشر از طریق تنویر افکار عمومی.
حالا اینکه تا چه حد به اهدافمان رسیده ایم، گمانم بر این است که ما در جنبه هایی توانسته ایم کاملا موثر کار کنیم و انتظاراتمان را از خودمان برآورده کنیم و از همین روست که حالا افق های بالاتری را مدنظر قرار داده ایم.
تشخیص موفقیت ما در اهدافمان خیلی ساده است، ببینید گزارشهایی که سازمان های بین المللی و حقوق بشری هرچند یکبار منتشر می کنند، براساس چه مستنداتی است؟ چه اخباری؟
واقعیت این است که قسمت عمده حساسیت هایی که در بیانیه های گوناگون بین المللی در مورد نقض حقوق بشر در ایران شاهدیم، حاصل تلاش تشکل هایی این چنین است که به طور مستمربه گزارش دهی پرداخته اند. با وجود تمام موانع و سختی کار.
چرا خواستيد در قالب يك نهاد فعاليت كنيد؟ (خيلي‌ها به تنهايي و با همان عنوان فعال مستقل حقوق بشر كار مي‌كنند.)
این بستگی دارد که شما بخواهید چه کاری بکنید و چقدر تاثیر گذار باشید.
فکر میکنم، یک مشکل بزرگ ما عدم شرکت در کارگروهی است. در حالی که همه میدانیم، به طور قطع تاثیر کار گروهی بیشتر از کار فردی خواهد بود.
تصورم این است که در این عرصه، نمی توان به طور فردی به موفقیت رسید. کارمدنی و تاثیرگذاری روی اجتماع؛ لازمه اش این است که در قالبی قرار بگیرید و اهدافی را تعیین کنید. آن هم در جامعه ای که ارزشهای جامعۀ مدنی و حقوق بشررا پدیده های تحمیل شده بر مردم از خارج می دانند و در برخی حالات آنها را برخلاف ارزشهای دینی مطرح می نمایند . در چنین شرایطی، صدای یک نفر به تنهایی به جایی نمی رسد. شما برای اینکه بتوانید تاثیرگذار باشید و آن وظیفه ناظر بودنتان را حفظ کنید، باید در چارچوب یک جمع تعریف شوید، تا حداقل صدایتان، یک نفر را وادار به واکنش کند.
در عین حال، وقتی در جریان کاری نگاه های مختلف وجود دارد اگرچه همه بر مبنای حقوق بشر است اما می تواند
دریچه های گوناگونی از دریافت های نقض حقوق بشری به وجود بیاید و در نتیجه سیطره وسیع تری را در بر گیرد.
فكر مي‌كنيد تا چه حد موفق به پوشش خبرهاي مربوط به نقض حقوق بشر شديد؟
فکر میکنم در حد توان موفق بوده ایم.
وقتی این سوال را پاسخ میدهم، باید اشاره کنم، که انتظارات از هر جریانی میبایست، متناسب با امکانات و توانی باشد که برایش وجود دارد.
با این حال، برای من چندان اهمیت ندارد که ما بتواینم، تمام اخبار یا بخش عمده ای از آن را پوشش دهیم. که اساسا فعالیت حقوق بشری، در خبر دادن خلاصه نمی شود. مهم این است که چقدر تاثیرگذار بوده ایم.
من میزان موفقیت کمیته را این طور می سنجم. وقتی نگاه می کنم، که فلان مقام مسئول در برابر یک گزارش از سوی کمیته ناچار به پاسخگویی شده است. فلان فرد در حال اعدام با جمع آوری دیه آزاد می شود یا یک زندانی بعد از یکسال با پرداخت دیه از سلول انفرادی بیرون می آید، یا مواردی این چنین، میبینم که ما موفق بوده ایم و تاثیرگذار
حالا شاید این مسائل در جایی هم منتشر نشود، شاید مثلا کسی نداند، که کمیته توانسته چنین کارهایی هم بکند. قصد ما هم هویت جنجالی گرفتن ازکارهایمان نیست و به قولی" پی حشمت و جاه اینجا نیامده ایم"، اما اینها مجموعه عواملی است که وقتی در کنارهم قرار می دهم، و در کنارش میزان فشارها، سرکوب و محدودیت هایی که در 3 سال گذشته وجود داشته است، به این نتیجه میرسم که توانسته ایم هم بر بدنه این جامعه بیمار تلنگری بزنیم و هم بر مسوولان و تأثیری بگذاریم.
عمده‌ترين بخش فعاليت شما در چه حوزه‌اي است؟
نمیتوانم زیاد تفکیکش کنم، چون حقیقتا بخش عمده ای وجود ندارد. هر چند شاید بعضی حوزه ها بیشتر پوشش داده شود. اما ما همان قدر به حق بشر بر محیط زیست اهمیت می دهیم که به حقوق مدنی و سیاسی اش.
با این حال بخش های کاری ما در کمیته به 5 حوزه تقسیم شده است، جامعه، زنان، زندانیان سیاسی، کودکان، دانشگاه
اوضاع حقوق بشر در ايران را طي اين دو سال كه در قالب كميته فعاليت مستمر داريد چطور ارزيابي مي‌كنيد؟
شاید در یک نگاه کلی بتوان گفت هیچ بهبودی نیافته است. یعنی مثلا همانقدر که در گذشته احکام اعدام داشته ایم امروز هم داریم. زندانیان سیاسی، عدم وجود آزادی های سیاسی، محدودتر شدن آزادی های اجتماعی، شرایط بد اقتصادی و معضلی به نام فقر که روز به روز افراد بیشتری را درگیر خود می کند. و محیط زیستی که رو به ویرانی می رود، لاک پشتها و پرنده هایی که در اتش می سوزند تا...
همه این ها نشان می دهد، اوضاع نه تنها بهبود نیافته که وخیم تر شده است و شاید نگاهی به آمار بازداشت ها، اعدام ها و بازخورد طرح هایی با عناوین امنیتی صحت این ادعا را تایید کند
فكر مي‌كني نهادهاي مدافع حقوق بشر تا چه اندازه مي‌توانند در روند كم شدن نقض حقوق بشر مؤثر باشند؟
بینید، گفتم هنوز ماشین اعدام با همان قدرت سابق به نابودی انسانها ادامه می دهد.با این حال، حالا در هر زندانی که قرار است اعدامی صورت بگیرد، روز قبلش اسامی اعدامیها، انتشار می یابد. تلاشهایی آغاز می شود و دست اخر یکی از مرگ می گریزد و گاه این تلاش جوابی نمی گیرد اما به هر حال گزارش هایی است که در مورد روند صدور و اجرای حکم اعدام انتشار پیدا می کند. بیانیه های بین المللی منتشر می شود و مسئولی ناچار به پاسخ گویی می شود.
یا سنگسار، یا محیط زیست و یا همه موارد دیگر. تا جایی که رئیس قوه قضائیه اجرای احکام سنگسار یا اعدام کودکان را ممنوع می کند. می خواهم بگویم تأثیر این فعالیت ها، این اعتراض ها و گزارش ها حداقل این بوده که توانسته توجه افکار عمومی را جلب کند و کسانی که تا دیروز خودشان را موظف به هیچ پاسخگویی نمی دیدند امروزناچار می شوند در برابر افکار عمومی کارشان را توضیح دهند.
تشکل هايي همچون "كميته‌ي گزارشگران حقوق بشر" از نهادهاي بين‌المللي حقوق بشر چه انتظاراتي دارند و آن انتظارات تا چه حد برآورده مي‌شود.
حقیقت این است که نهادهای بین المللی، نهایت کاری که میتوانند انجام دهند، بررسی گزارش هایی است که از داخل می آید و موضع گیری ای و صدور بیانیه ای. بیش از این نمیتوان انتظار داشت و اگرهم داشته باشیم، انتظار بیهوده ای است با این حال، اعتقادم بر این است که همین بیانیه ها، ظرف سالهای گذشته توانسته اعمال فشارکند.
مساله این است که در دنیای امروز، یک حکومت برای بقا نیاز دارد که در عرصه بین المللی، حداقل رضایتی را کسب کند و اگر هم بخواهد نمی تواند در برابرنگاه دنیا بی تفاوت باشد. از همین روست که همان صدور بیانیه ها و موضع گیری ها، فشاری را ایجاد می کند که موجب تغییر خواهد شد. موجب توقف اعدام کودکان هرچند به شکل صوری خواهد شد. یا سنگسار یا غیره..
هرچند که در بسیاری از مواقع، حقوق بشرهم درسیاست های جهانی گم می شود. اما شاید حداقل کاری که نهادهای بین المللی داخل ایران بتوانند انجام دهند حمایت صوری از همین بیانیه های صادره از طرف گروه هایی مثل کمیته گزارشگران است. البته بقای این ارگان های بین المللی و امکان ادامه کار آن ها بسته به همزیستی مسالمت آمیز با ارگان های دولتی دارد اما اگر به راستی نهادهای بین المللی رسالت حقوق بشری دارند باید کمی از پوسته محافظه کاری خود خارج شوند و ارتباط بیشتری با سازمان های غیردولتی بگیرند و حمایت عمیق تری نسبت به آنها داشته باشند. یا حتی با برگزاری کارگاه های آموزشی در باب حقوق بشر و تقسیم دانش و تجربه ی بین المللی خود با سازمان های غیر دولتی به انجام کار حرفه ای تر توسط این گروه ها کمک کنند.
بدترين خبري كه طي اين سال‌ها از نقض حقوق بشر شنيديد يا منتشر كرديد چه بوده‌؟
کارما اگر یک درصدش اخبار خوب باشد، 99% بقیه اش اخبار بد است و اتفاقاتی که تحملش از توانت خارج است. با این حال گمان می کنم برای من و دوستان دیگر، شاید بدترین اتفاق و خبری که در این مدت شنیدیم. خبر درگذشت " اکبر محمدی" در زندان بود. که مثل یک کابوس بود برای همه مان..
از این رو که این زندانی سیاسی، زمان آغاز اعتصاب غذایش، بیانیه اعتصابش را از طریق کمیته منتشر کرد و در مدت اعتصاب تا روزی که توان داشت، با ما در تماس بود و تصورش را بکنید، یک روز صبح، یک نفر از زندان تماس میگیرد و می گوید که "اکبر" مرده است و شما مسئول هستید تا این بدترین خبر را تنظیم کنید و به دیگران برسانید.
روزهای سختی بود.
درج شده توسط: اشتراک | در تاريخ : ۱۲/۱۹/۱۳۸۷ |

:: :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: ::